عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: کارگزار تراز جمهوری اسلامی ایران از منظر امام خمینی(ره) باید برخوردار از عقاید اسلامی، اخلاق و اعمال اسلامی باشد؛ یعنی در نگاه منظومه‌ای امام راحل باید آثار اعتقادات و اخلاق در رفتار حکمران تراز مشهود باشد.
علی اکبری، عضو هیئت علمی و مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با ایکنا از قم اظهار کرد: امام خمینی(ره) دارای منظومه فکری است که به دنبال تحقق هدفی معین است و آن هدف مهم، سامان دادن به زندگی سیاسی مردم و تعالی انسان و جامعه است. ایشان نظام فکری خود را بر طبقه‌بندی سه‌گانه اسلام به عقاید اسلامی، اخلاق و اعمال اسلامی (تدبیر منزل و سیاست مُدُن) بنا کرده است. براساس دیدگاه منظومه‌ای امام راحل، آثار این سه قسم در یکدیگر سرایت می‌کند؛ چه در جانب کمال و چه در جانب نقص.
اسلام تنها برای اداره مملکت کافی نیست
وی ضمن معرفی شرایط حکمران تراز از نگاه امام خمینی(ره) گفت: کارگزار تراز یعنی رئیس‌جمهور اسلامی ایران باید از همه ابعاد و شاخص‌های این سه قسم برخوردار باشد. حضرت امام(ره) انتخاب اصلح را برخورداری فرد از شرایط مختلف و جامع ابعاد می‌داند. به نظر امام(ره)، انتخاب اصلح یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد و همه چیز را بفهمد، اسلام تنها کافی نیست بلکه باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع بر مصالح و مفاسد کشور باشد.(صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۱۹۷)
عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: بنابراین، تعریف حکمران تراز در اندیشه امام خمینی(ره) یعنی حکمران معتقد مهذبِ عامل به تعالیم و قوانین الهی. این انسان، همان انسان عاقل عادل است؛ حکمران تراز در بعد اعتقادی باید دارای ایمان و توحید قوی، معتقد به آزادی انسان، معتقد به استقلال در همه ابعاد آن، معتقد به عدالت، معتقد به پیوستگی دین و سیاست، معتقد به مردم‌سالاری دینی، معتقد به تشکیل حکومت اسلامی و معتقد به ولایت فقها باشد. اعتقادات هر کسی که قوی‌تر باشد، او نسبت به دیگری اصلح است.
وی افزود: از دیدگاه امام راحل اعتقاد به اصل توحید، پایه همه اعتقادات است؛ اعتقاد به توحید برای مؤمنان، مبنای زندگی اجتماعی و فردی آنان است. اصل توحید یعنی اینکه خالق جهان و همه عوالم وجود و انسان تنها خداست و تنها باید در برابر خدا تسلیم باشیم.
اکبری گفت: به نظر امام راحل ایمان برای همه به‌ویژه حکمران، ضروری است؛ چون قدرت سیاسی در دست انسان بی‌ایمان مثل اسلحه در دست انسان دیوانه است؛ چون قدرت سیاسی در دست زمامدار بی‌ایمان، موجب سوء‌استفاده، فساد، تباهی و سقوط جامعه می‌شود. بنابراین، هر کسی که از ایمان بیشتری برخوردار است، صلاحیت بیشتری نیز برای کسب قدرت سیاسی دارد؛ چون ایمان است که موجب بهره‌مندی از عقل در اداره جامعه و در نتیجه سبب انسجام، وحدت، ترقی و بالندگی جامعه و کشور می‌شود؛ از آنجا که ایمان باعث هدایت می‌شود، در نتیجه، هدایت‌یافته خدا، به نجوای شیطان گوش نمی‌کند. همچنین، ایمان سبب روشنی قلب و روح انسان می‌شود و چنین شخصی مصالح را از مفاسد تشخیص می‌دهد و به دام شیطان نمی‌افتد.
حکمران تراز دارای رِفق، مدارا و صداقت باشد
این استاد دانشگاه بیان کرد: همچنین کارگزار تراز در بُعد اخلاقی باید دارای فضایل اخلاقی بوده و از رذایل اخلاقی پرهیز کند؛ از فضیلت‌های اخلاقی که در موفقیت حکمران تراز تأثیرگذار است می‌توان به فضیلت امیدواری، رِفق و مدارا، تواضع، حِلم، توکل، صداقت، انتقادپذیری، ساده‌زیستی و زهد اشاره کرد.
اکبری اظهار کرد: به‌طور نمونه از نظر امام راحل، امیدواری و حُسن‌ظن حکمران به خدا، موجب می‌شود تا کارگزار با جدیت و توکل به خدا به رفع مشکلات جامعه بپردازد؛ چنین فردی می‌تواند در برابر مشکالت و نفوذ بیگانگان مقاومت کند و با استقامت و پایداری خود به اهدافش دست یابد و نتیجه این رفتار، سعادت و پیشرفت جامعه می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: اینکه گفته می‌شود کارگزار تراز از دیدگاه امام(ره) باید دارای فضیلت رِفق و مدارا باشد، به این دلیل است که آن‌طور که با رفق و مدارا ممکن است قلوب مردم را تصرف کرد، با شدت و عُنف ممکن نیست؛ رفق و دوستی کارگزار تراز، دل مردم را رام می‌کند و با رام شدن دل مردم، تمام قوای ظاهره و باطنه رام می‌شود. بنابراین، این مسئله درک عقلی است که باید برای پیشرفت امور و دستیابی به اهداف از رفق و مدارا برخوردار باشیم.
اکبری اضافه کرد: همچنین براساس اندیشه امام راحل، حکمران تراز باید از صداقت برخوردار باشد، چراکه حکمران اگر صادق نباشد، به مرور به سمت دیکتاتوری پیش می‌رود؛ اما حکمران صادق، فهم خود را با استدلال و برهان برای دیگران توضیح می‌دهد تا اگر پذیرفتند، اقدام کند؛ ولی اگر حکمران به‌دنبال تحمیل فهم خود به دیگران باشد، او دیکتاتور است؛ بنا به اندیشه امام راحل، حکمران تراز باید انتقادپذیر باشد، چراکه انتقاد کردن بر یکدیگر موجب اصلاح جامعه می‌شود.
وی گفت: از دیدگاه امام(ره) انتقادپذیری از آثار تربیت نفس است و روحیه انتقادپذیری موجب کمال و اصلاح جامعه و مانع دیکتاتوری می‌شود. برابر نظر امام(ره)، اساساً انسان برای رسیدن به مقام انسانیت باید مدام دنبال این باشد و ببیند که چه عیبی دارد. چون اگر دنبال عیبش باشد درصدد رفع آن برمی‌آید ولی اگر دنبال حُسنش باشد این پرده‌ای در چشم انسان می‌شود و نمی‌تواند حقیقت و عیوب خودش را ببیند.
ساده‌زیستی کارگزار سبب نفوذ در دل ملت می‌شود
این استاد دانشگاه بیان کرد: از دیدگاه امام راحل، حکمران تراز باید ساده‌زیست باشد، چراکه ساده‌زیستی سبب قدرت روحی انسان می‌شود و در نتیجه می‌تواند در برابر ظلم و ستم و بی‌عدالتی‌ها بایستد و در قلوب مردم نفوذ کند و کار‌های بزرگی را انجام دهد. از نظر امام(ره)، تجمل‌گرایی موجب دور شدن از معنویات، وابستگی و مطرود شدن از نظر مردم می‌شود که با اهداف اسلام و جمهوری اسلامی ناسازگار است.
اکبری افزود: همچنین حکمران تراز باید از رذایل اخلاقی و قبایح اخلاق به دور باشد؛ مثل دوری از حسد، غیبت، حبّ جاه و مقام. براساس دیدگاه امام راحل، حکمران اسلامی نباید دارای رذیله حسد باشد، چراکه عقل حسود، مغلوب هوای نفسانی و شیطان است و چنین فردی ممکن است برای حفظ خود دست به هر کاری بزند؛ از مفاسد مهم حسد، ناامنی است، چون در فضای کینه‌ها و عقده‌ها، افراد جامعه قابل اعتماد نیستند و هر لحظه احتمال توطئه و تهمت علیه یکدیگر می‌رود.
این استاد دانشگاه ضمن بیان برخی مفاسد حسد بیان کرد: عقب‌ماندگی از مفاسد اجتماعی حسد است. چون افراد حسود تحمل پیشرفت دیگران را ندارند و برای حفظ برتری خود مانع ترقی دیگران می‌شوند.
وی افزود: مطابق اندیشه امام راحل حکمران اسلامی باید از رذیله غیبت به دور باشد، چراکه ضرر اجتماعی غیبت، فساد بنی‌الانسان و تخریب مدینه فاضله می‌شود؛ در حالی که از مقاصد بزرگ شرایع و انبیای عظام، اصلاح فرد و جامعه، توحید کلمه، توحید عقیده و تشکیل مدینه فاضله است و این مقصد بزرگ انجام نمی‌شود مگر در سایه وحدت نفوس و اتحاد و اخوت و صداقت قلبی و صفای باطنی و ظاهری.
مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: غیبت، اخوت را پاره می‌کند و بین جمعیت، تفرقه ایجاد می‌کند. غیبت با ایجاد کینه، حسد، بغض، عداوت و نفاق در جامعه، سبب سستی و گسستن وحدت و پایه دیانت جامعه و شکست اهداف اسلام می‌شود.
حکمران تراز باید عامل به اعتقادات و قوانین الهی باشد
اکبری گفت: حکمران تراز ضمن برخورداری از اعتقادات صحیح و تهذیب نفس، باید مجری و عامل به اعتقادات و قوانین الهی باشد؛ در واقع آن چیزی که کامل‌کننده معتقد مهذب است، عمل صالح است. به نظر امام راحل وقتی اعمال و عبادات، خالص برای خدا باشد، موجب تهذیب نفس و تحکیم عقاید انسان می‌شود و انسان مهذب، موفق به درک توحید می‌شود.
اکبری اظهار کرد: نفس و موافقت ظاهر شریعت و تربیت ظاهر نفس هر یک به تنهایی کافی نیستند؛ بلکه وجود هر سه آن ضروری بوده و در کمال و نقص تأثیرگذارند. عمل صالح یعنی عمل به قانون الهی با محوریت فقیه جامع شرایط، توأم با رعایت عدالت و بهره‌گیری از عقل و رضایت جامعه.
مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: برابر نگاه منظومه‌ای امام راحل، باید آثار اعتقادات و اخلاق، در رفتار حکمران تراز مشهود باشد، در نتیجه می‌توان گفت که موفقیت رئیس جمهوری اسلامی ایران منوط به برخورداری وی از سه دسته از شرایط در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و احکام (اعمال) است.
اکبری بیان کرد: در واقع، بنا بر تفکر منظومه‌ای امام ر احل حکمران تراز باید از شاخص‌های هر سه بُعد، برخوردار باشد وگرنه موفقیت کامل و نتیجه مطلوب به دست نمی‌آید؛ هر شخصی که در سه بُعد مذکور قوی‌تر باشد، او نسبت به دیگران، اصلح است.
وی در پایان با اشاره به برخی سخنان امام خمینی(ره) درباره انتخابات و نیز معرفی برخی شرایط انتخاب‌شوندگان، افزود: امام خمینی(ره) می‌فرماید: «انتخاب اصلح یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد؛ و همه چیز را بفهمد، اسلام تنها کافی نیست بلکه باید مسلمانی باشد که احتیاجات مملکت را بشناسد و سیاست را بفهمد و مطلع بر مصالح و مفاسد کشور باشد و اگر اصلح را انتخاب کردید، کاری اسلامی می‌کنید.» (صحیفه امام، ج ۱۸، ص ۱۹۷)
اکبری گفت: امام خمینی(ره) می‌فرماید: «انتخابات در انحصار هیچکس نیست، انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است و انتخابات برای تأثیر سرنوشت شما ملت است.» (صحیفه امام، جلد ۱۸، صفحه ۳۶۷)، همچنین امام خمینی(ره) می‌فرماید: «منتخبین مردم باید به توانایی اسلام در اداره جامعه باور داشته باشند، همه چیز ما باید روی موازین اسلامی باشد. افرادی که تعیین می‌شوند باید کسانی باشند که به درد اسلام و جمهوری اسلامی بخورند و عقیده‌شان هم این باشد که اسلام خوب است.» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۴۴)
این استاد دانشگاه یادآور شد: تعهد به اسلام، جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی، حمایت از متوسطین و محرومین جامعه، غیر وابسته به شرق و غرب و بدون گرایش به مکاتب انحرافی تحصیلکرده و مطلع از مسائل روز و سیاست اسلام از جمله شرایط نامزد اصلح و تراز انقلاب اسلامی است.
