امنیت انسان در وهله اول مرتبط است با باورهای انسان

نشست علمی «فلسفه امنیت از منظر حکمت متعالیه» با موضوع «دلالت‌های امنیتی مشهد پنجم الشواهد الربیوبیه» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی از سوی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی برگزار گردید.
در ابتدای نشست، حجت الاسلام دکتر لک زایی در خصوص مکتب و نظریه امنیتی صدرالمتالهین در بخشی از مشهد پنجم بیان کرد: «به طور کلی صدرالمتالهین معتقد است امنیت در ارتباط با انسان مطرح می‌شود و اگر از پدیده‌های مختلف هم صحبت می‌شود، از حیث ارتباط آنها با انسان و نقشی است که در امنیت انسان داشته و امنیت انسان را تقویت و یا به خطر می‌اندازند. صدرالمتالهین به لحاظ مفهومی، وجودشناسی و می‌توان گفت به لحاظ روش‌شناختی و حتی از منظر مرجع امنیت و از منظر ابعاد امنیت، بحث را در سه بخش خلاصه کرده است؛ امنیت انسان در وهله اول مرتبط است با باورهای انسان؛ انسان می‌تواند باورهایی داشته باشد که برایش امنیت‌ساز و یا امنیت‌سوز باشد. در اینجا بحث توحید و شرک مطرح می‌شود. از منظر ملاصدرا، توحید است که برای ما امنیت‌ساز است و باورهای توحیدی است که برای انسان امنیت‌ساز است. به خاطر اینکه وقتی انسان به خدا ایمان می‌آورد، خداگرا می‌شود؛ در هستی انسان پیامدهایی دارد که آن پیامدها باعث می‌شوند امنیت انسان به شکل کامل تامین شود. چون امنیت کامل و کمال امنیت در حیات دنیوی مقدور نیست. اگر بخواهیم برنامه‌ریزی امنیتی را صرفاً معطوف به زندگی دنیوی انجام دهیم، با توجه به اینکه روزی از این عالم مادی به زندگی اخروی کوچ خواهیم کرد، این ناقص است یعنی بخشی از زندگی انسان را پوشش می‌دهد و آن هم بخش مادی و بخش جسمانی زندگی انسان. اما آن بخش روحانی و بخش معنوی مغفول می‌ماند. لذا باور به خدا، به خاطر جامعیتی که دارد تامین کننده امنیت انسان است به شکل کامل. بر همین اساس صدرالمتالهین فرمودند که آن چیزی که سد باب معرفت خدا شود، از نگاه اسلام گناه کبیره است. لذا اگر بخواهیم امنیت ما حفظ شود باید از تعالی روح انسان محافظت کنیم. حفاظت از روح انسان در مسیر تعالی منوط است به حفاظت از توحید و باورهای توحیدی و زمینه سازی برای گسترش معارف توحیدی.»
هر آنچه که سد باب معیشت انسان‌ها شود گناه کبیره است
رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در خصوص ارتباط معیشت و امنیت، با در نظر گرفتن معیشت به معنی عام کلمه شامل تغذیه، مسکن، پوشاک و … بیان کرد: «بحث معیشت مهم است، چون اگر به معیشت توجه نشود جان انسان به خطر می‌افتد. جان انسان به خطر افتاد کمال روحی انسان به خطر می‌افتد. لذا صدرالمتالهین بیان می‌کند هر آنچه که سد باب معیشت انسان‌ها شود، جزء گناهان کبیره است. پس در حوزه حفاظت از معیشت انسان‌ها انواعی از امنیت مورد توجه قرار می‌گیرد؛ امنیت اقتصادی، امنیت غذایی، امنیت شهری، امنیت مالکیت، امنیت شغلی، امنیت مسکن، امنیت بازرگانی و تجارت، مباحثی مانند حرمت ربا و وجوب برخی از صدقات و انفاقات. این‌ها همه برای این است که از معیشت انسان‌ها حفاظت شود.»
دکتر لک زایی در ادامه در پاسخ به این سوال که چگونه از روح و جسم انسان محافظت کنیم، با اشاره به ساز و کارهای تامین امنیت در اشراق هشتم بیان داشت: «پاسخی که ملاصدرا در اشراق هشتم دادند یک جمله است؛ اجرای کامل دین. تعبیر ایشان این است که متناسب با ابعاد انسان، دین یک بخش ظاهری دارد و یک بخش باطنی. همانطور که انسان بعد ظاهری دارد که جسم است و بعد باطنی دارد که روحش است، دین و شریعت هم دو بعد دارند؛ بعد ظاهری و بعد باطنی. بُعد ظاهری دین عمدتاً در فقه اسلام متجلی شده است. از مسائل اقتصادی گرفته تا مسائل خانواده، مسائل مربوط به حوزه بهداشت تا مسائل مربوط به حکومت و سیاست. بُعد معنوی هم مربوط می‌شود به حوزه اخلاق که موضوعش فعل نفس است و حوزه اعتقادات و باورها که بحث توحید مطرح شد. راهکاری که ملاصدرا ارائه می‌دهد متناسب با مراتبی است که برای امنیت انسان تعریف کرده است. امنیت انسان چون هم بُعد مادی دارد و هم بعد اخروی، بُعد ظاهری دارد و بُعد باطنی، بُعد جسم و نیازهای مادی انسان را در سطح فرد و جامعه و تمدنی مورد توجه قرار می‌دهد و نیز بُعد روحی انسان را، بنابراین راهکارش هم این دو بعد را شامل می‌شود.»