به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، نشست علمی «تحلیل افکارسنجی افکار عمومی جهان عرب نسبت به حمله اسرائیل به غزه» با ارائه دکتر مختار شیخ حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
در این نشست که با حضور جمعی از اعضاء هیئت علمی، اساتید و دانشجویان برگزار شد، نتایج تازهترین پژوهش مرکز «العربی للأبحاث و دراسه السیاسات» درباره نگرش شهروندان عرب به جنگ غزه مورد بررسی قرار گرفت. این افکارسنجی که در ابتدای سال ۲۰۲۴ و در ۱۶ کشور عربی با ۸۰۰۰ نمونه انجام شده، یکی از گستردهترین پیمایشهای منطقهای در سالهای اخیر به شمار میرود.
دکتر شیخ حسینی در ابتدای ارائه خود بیان کرد که انجام چنین پژوهشهایی، بخشی از یک پروژه بزرگتر در قطر است که این کشور طی دو دهه گذشته از طریق سرمایهگذاری در رسانه، ورزش و تأسیس مراکز علمی در حال پیگیری است تا با وجود جغرافیای کوچک، نقش و مرجعیت برجستهای در جهان عرب به دست آورد. شبکه الجزیره، مجموعهای از دانشگاهها و مراکز پژوهشی و میزبانی رویدادهای بینالمللی مانند میزبانی جام جهانی فوتبال، اضلاع این راهبرد معرفی شدند.
براساس گزارش ارائه شده، جنگ غزه در افکار عمومی جهان عرب بهشدت مورد توجه قرار گرفته و حدود ۸۰ درصد پاسخگویان گفتهاند اخبار آن را روزانه یا چند بار در هفته دنبال میکنند. تلویزیون همچنان اصلیترین منبع خبری در جهان عرب است و ۵۴ درصد شرکتکنندگان پیگیری تحولات غزه را از رسانههای تلویزیونی انجام میدهند، در حالیکه شبکههای اجتماعی با ۳۶ درصد در رتبه دوم قرار دارند. افزون بر این، بیش از ۹۵ درصد افراد اعلام کردهاند که مشاهده اخبار غزه برای آنها فشار روانی ایجاد میکند؛ رقمی که نشاندهنده اهمیت عاطفی و هویتی مسئله فلسطین در افکار عمومی عربی است.
در بخش دیگری از نتایج، از شرکتکنندگان درباره علت آغاز عملیات ۷ اکتبر از سوی حماس پرسیده شده است. ۳۵ درصد، استمرار اشغال سرزمینهای فلسطینی و درصد قابل توجهی هم دفاع از مسجدالاقصی را دلیل اصلی این عملیات دانستهاند. تنها ۲ درصد معتقد بودند این اقدام «در راستای برنامهریزی بازیگران خارجی» از جمله ایران بوده است. در ارزیابی مشروعیت این عملیات، ۶۷ درصد پاسخدهندگان آن را اقدامی مشروع دانستهاند؛ هرچند ۱۹ درصد گفتهاند عملیات «مشروع بوده اما همراه با برخی خطاها».
پرسش درباره میزان حمایت از غزه و حماس نشان داد که ۶۹ درصد مردم میان حمایت از مردم غزه و حمایت از حماس تفکیکی قائل نیستند و هر دو را در یک چارچوب میدانند. تنها ۲۳ درصد گفتهاند که با مردم غزه همراهاند اما با حماس اختلاف نظر دارند. درباره دلایل ادامه یافتن جنگ نیز ۵۰ درصد نقش آمریکا را عامل اصلی تداوم حملات اسرائیل دانستهاند؛ ناتوانی کشورهای عربی در اتخاذ موضع جدی با ۱۴ درصد و روند عادیسازی روابط برخی دولتها با اسرائیل با ۱۱ درصد، دیگر عوامل عنوان شدهاند.
در نتایج این پیمایش، بدبینی گستردهای نسبت به امکان صلح میان فلسطینیها و اسرائیل دیده میشود. ۷۱ درصد اعلام کردهاند که جنگ غزه نشان داد «عملاً امکان واقعی برای صلح وجود ندارد». در بخش مربوط به ارزیابی عملکرد دولتهای خارجی در قبال جنگ، مردم عرب منفیترین نگاه را نسبت به آمریکا دارند؛ بهطوری که ۹۴ درصد موضع آمریکا را «بد» یا «خیلی بد» ارزیابی کردهاند. بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز با بیش از ۷۰ درصد دیدگاه منفی مواجه شدهاند، در حالی که ارزیابیها از روسیه و چین نسبتاً بهتر بوده است. ترکیه بهترین تصویر را در میان بازیگران غیرعربی دارد و درباره ایران نیز نزدیک به نیمی از پاسخدهندگان ارزیابی مثبت داشتهاند؛ هرچند دکتر شیخ حسینی به این نکته اشاره نمود که این آمار مربوط به قبل از عملیات وعده صادق ۳ بوده و در صورت انجام این نظرسنجی پس از عملیات، مطمئنا شامل درصد بیشتری از آراء میشد.
در بخش سنجش تهدیدات منطقهای، آمریکا همچنان مهمترین تهدید امنیت منطقه از نگاه افکار عمومی عرب است و پس از آن اسرائیل قرار دارد. ایران در جایگاههای پایینتر با میانگین ۷ درصد ذکر شده است. سخنران نشست تأکید کرد این آمار به معنای نبود نگاه منفی نسبت به ایران نیست، بلکه نشان میدهد در تصور مردم عرب، تهدیدهای اصلی منطقهای همچنان آمریکا و اسرائیل هستند. همچنین دکتر شیخ حسینی با مقایسه آمار سالهای گذشته روند کاهشی تهدیدانگاری ایران را مورد تاکید قرار داد.
یکی از بخشهای مهم گزارش، نگرش مردم عرب به جایگاه مسئله فلسطین بود. نتایج نشان میدهد ۹۲ درصد مردم عرب، فلسطین را «قضیه همه عربها» میدانند و نه موضوعی صرفاً مربوط به فلسطینیها. تنها در کرانه باختری، درصد بیشتری از مردم حل مسئله را مسئولیت فلسطینیها دانستهاند که دکتر شیخ حسینی علت آن اصلی آن را ناامیدی از حمایت کشورهای عربی دانست. همچنین اکثریت قاطع مردم عرب با به رسمیت شناختن اسرائیل مخالفاند؛ رقمی که در اغلب کشورها بالای ۹۰ درصد گزارش شده است.
در پایان، مهمترین خواسته مردم از دولتهای عربی درباره جنگ غزه، قطع رابطه و توقف روند عادیسازی با اسرائیل عنوان شده است. پس از آن، ارسال کمکهای انسانی به غزه حتی بدون موافقت اسرائیل و استفاده از ابزارهای فشار اقتصادی مانند انرژی قرار داشته است. نشست با تأکید بر این نکته به پایان رسید که مسئله فلسطین همچنان مرکزیترین موضوع در افکار عمومی جهان عرب است و روندهای عادیسازی سیاسی، برخلاف سطح دولتی، در سطح مردمی با مقاومت جدی مواجه خواهد شد.
نشست علمی «تحلیل افکارسنجی افکار عمومی جهان عرب نسبت به حمله اسرائیل به غزه» با ارائه دکتر مختار شیخ حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با حضور جمعی از اعضاء هیئت علمی، اساتید و دانشجویان آذر ماه سال جاری برگزار شد.
